Hołd dla ofiar terroru hitlerowskiego z Bryzgowa

13.11.2016

6 listopada 2016 roku uczczono pamięć pomordowanych w czasie II Wojny Światowej mieszkańców Bryzgowa. Uroczystości rozpoczęła msza święta w intencji ofiar terroru hitlerowskiego koncelebrowana przez proboszcza ks. Marka Lurzyńskiego. We mszy świętej uczestniczyły rodziny pomordowanych, władze gminy, parafianie oraz harcerze uczestniczący w festiwalu piosenki harcerskiej i patriotycznej im. Janusza Łąckiego. Zebrani na mszy modlili się za ofiary terroru hitlerowskiego z Bryzgowa i okolic: Piotra Skuzę, Wacława Majewskiego, Władysława Słonia, Stefana Słonia, Stanisława Buchowicza, Władysława Stachurę, Stanisława  Młodawskiego, Antoniego Gonciarza, Antoniego Stachurę, Jana Pietrasa, Wacława Młodawskiego, Piotra Balceraka, Kazimierza Chmielewskiego, Władysława Chmielewskiego, Józefa Dąbrowę, Adama Dąbrowę, Wacława Dąbrowę, Mariana Maciejskiego, Józefa Szczepaniaka, Juliana Matynię, Stanisława Skuzę, Jana Stachurę. Historię tego wydarzenia przybliżył w swoim wystąpieniu Wójt Robert Fidos zajmujący się historią regionu radomsko-kieleckiego. Nocą z 5 na 6 listopada 1944 roku jeden z oddziałów AK ze zgrupowania ,, Lasy Przysuskie” po potyczce pod Bokowem schronił się we wsi Nowinki. Dowódcą oddziału liczącego osiemdziesięciu partyzantów był por.

,, Sędziwoj”. Mieszkańcy Nowinek, Bryzgowa i Kochanowa z radością przyjęli polskich żołnierzy. 7 listopada od strony Bryzgowa w kierunku Nowinek zmierzał Oddział Kawalerii Kałmuckiej w służbie niemieckiej pod dowództwem Szandzi Mukiebanowa, znanego z mordów i gwałtów na ludności cywilnej. W trakcie potyczki zginęło pięciu partyzantów z dowódcą por. ,, Sędziwojem”. Po stronie niemieckiej zginęło około dwudziestu Mongołów. Polegli partyzanci spoczywają we wspólnej mogile na cmentarzu w Nadolnej. Kałmucy służący Niemcom postanowili zemścić się za poniesione straty na ludności cywilnej. Rozpoczęli wyłapywanie mężczyzn z Bryzgowa i sąsiednich wiosek. Dochodziło do dramatycznych sytuacji, kałmucy dopuścili się gwałtów na kobietach. Kilku mężczyzn, którzy mieli być rozstrzelani uciekło spod luf karabinów. Wśród nich był Józef Młodawski, który ranny udawał zabitego a następnie uciekł do lasu. W pobliżu miejsca egzekucji znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie. W 2016 roku Gmina Borkowice wystarała się o dotację Wojewody Mazowieckiego w kwocie 15 tys. zł. na remont zbiorowej mogiły w której spoczywa siedemnastu mieszkańców Bryzgowa i okolic pomordowanych w dniu 7 listopada 1944 roku. Prace polegały na odnowieniu ogrodzenia, remoncie granitowej posadzki, wykonaniu nowego fundamentu, ułożeniu kostki oraz konserwacji granitowej płyty nagrobnej i inskrypcyjnej. Po mszy świętej ks. Marek Lurzyński w obecności rodzin pomordowanych poświęcił odnowioną mogiłę.

 

                                                                                                                  Robert Fidos