Ruszkowice
Ruszkowice – wieś znana już w 1308 roku. Kronikarz Jan Długosz w opisie parafii Borkowice z XV wieku wymienia Ruszkowice Wielkie i Ruszkowice Małe.W 1508r. Ruszkowice Wielkie i Rudno były własnością Andrzeja Modliszewskiego, zaś Ruszkowice Małe i Kawy Elżbiety z Ruszkowic. W XVII wieku w Ruszkowicach działała szabelnia. W 1797 roku we wsi było 36 domów i 162 mieszkańców, a w 1880 roku 38 domów drewnianych, 7 murowanych i 534 mieszkańców. W okresie międzywojennym folwark Ruszkowice należał do rodziny Dembińskich z Borkowic. We wsi była cegielnia dworska, gorzelnia, browar, młyn-wiatrak i karczma wybudowana w 1860r. Do dziś zachował się budynek dworu z początku XX wieku – murowany, parterowy z podcieniem, od frontu wspartym na słupkach. Dworek otaczają pozostałości parku z fragmentami alei grabowej i kasztanowej. Od 1918 do 2012 roku funkcjonowała tu szkoła podstawowa. W latach dwudziestych XX wieku powstała Ochotnicza Straż Ogniowa oraz Koło Rolnicze (1923r.), a w 1937r. Koło Gospodyń Wiejskich i Koło Rolnicze „Nowość”. W czasie II wojny światowej do aktywnych działaczy podziemia należał Julian Cios „Czajka” – kierownik szkoły powszechnej w Ruszkowicach. Pełniąc funkcję kwatermistrza podobwodu ZWZ- AK Borkowice „Bzura”, nadzorował magazyn z bronią, kierował sprawami gospodarczymi, prowadził kontrolę finansową i redagował informacje dla tajnej prasy. Podczas wojny mieszkali w Ruszkowicach działacze podziemia, nauczyciele – Jadwiga i Marian Wróblewscy. Marian Wróblewski „Mewa” był od 1943 roku komendantem placówki AK Borkowice „Janina”. Jadwiga „Jawa” założyła w Borkowicach Wojskową Służbę Kobiet. Małżeństwo prowadziło w Ruszkowicach, lekcje tajnego nauczania oraz szkolenia dla sanitariuszy. W styczniu 1945r. ppor. „Mewa” został aresztowany przez hitlerowców. Po wojnie państwo Wróblewscy przyczynili się do wybudowania szkoły w Pawłowie.
W walkach o Lwów w 1939 roku uczestniczył mieszkaniec Ruszkowic Walenty Pokora i wielu innych mieszkańców wsi. Po II wojnie światowej w Ruszkowicach wybudowano świetlicę wiejską z garażem dla straży pożarnej. W 1994r. oddano do użytku nowy budynek szkoły podstawowej.
W pobliżu świetlicy znajduje się figura Matki Bożej. U stóp Maryi stoi orzeł polski. Na pomniku napisano:
„Królowo Korony Polskiej
Dźwignij Twój Naród z upadku
I prowadź nas do zbawienia
O niepokalana!
Maryjo, Dziewico, o Niepokalana
Cała dziś Polska krwią, łzami zalane
Żebrze: cierniowy zdejm wieniec z mej skroni
Włościanie wsi Ruszkowic
Ufni w opiekę Maryi
Najświętszej Matce
Wznoszą 1918 roku.
W czasie okropnej światowej wojny
Gdy się ważą losy naszego Narodu”
Po drugiej stronie widnieje napis:
Poświęcił X. Jan Wiśniewski
Kan. Katedry Sandomierskiej Proboszcz Borkowic
Idąc w kierunku Przysuchy, sto metrów od świetlicy, widzimy ogromny przydrożny głaz z osadzonym metalowym krzyżem. Na kamieniu odczytać można napis: POLSKA 1918-1928.
Fundacja ta powstała z inicjatywy ks. Jana Wiśniewskiego w 10 rocznicę odzyskania niepodległości. W 2011r. w budynku szkoły podstawowej utworzona została Szkoła Muzyczna I Stopnia im. Oskara Kolberga. Młodzież i dzieci z powiatów przysuskiego i szydłowieckiego doskonalą swoje umiejętności muzyczne w klasach: fortepianu, skrzypiec, trąbki, saksofonu, tuby, perkusji, fletu, klarnetu i akordeonu. Od 1994r. w Ruszkowicach działa klub piłki nożnej Ruszcovia Borkowice, mający do dyspozycji stadion z widownią i zapleczem .
W świetlicy wiejskiej zorganizowana została w 2013 roku Izba Pamięci poświęcona historii Ruszkowic.
Opracował: Robert Fidos